Molenbehoud.nl - Ekster 85

Advieswerk in monumentenzorg met als specialisatie bouwhistorisch onderzoek.

Molen van Goidschalxoord een beetje rechter gezet

Geen levende ziel heeft de molen ooit recht zien staan. De molen in 1905.
(de foto is exact horizontaal genomen)

Dankzij de hoofdprijs in het programma ‘Monumenten’ is de restauratie van de molen van Goidschalxoord tenslotte van start gegaan. In de loop van bijna drie eeuwen was deze molen geleidelijk schever gezakt. Belangrijke oorzaak is de dijk waar het molenerf tegenaan ligt. De bodem ter plaatse bestaat uit een dik veenpakket dat afgedekt is met zachte klei. Het gewicht van de dijk drukt de bodem langzaam in en neemt hierdoor de molen mee.
Dat dit proces een lange geschiedenis heeft, blijkt uit de werkzaamheden die tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw aan de molen werden uitgevoerd. De bovenzijde van de romp werd toen aangepast om het rollenkruiwerk weer horizontaal te kunnen leggen en de draagbalken van de zolders werden eveneens horizontaal gesteld. Dat laatste is ondermeer te zien aan een versnijding aan de binnenzijde van het metselwerk die aan één zijde de vloer op de gebruikelijke wijze draagt maar aan de andere zijde drie lagen baksteen boven de vloer uitsteekt.
Dit proces kan alleen beëindigd worden door de molen op heipalen te zetten. Daarbij diende de vraag zich aan of de molen weer recht gezet moest worden. Na lange deliberatie waaraan ook de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed deelnam, werd besloten de molen wel rechter te zetten, maar niet geheel. Daarvoor is een goede reden: toen de molen tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw werd hersteld, werden enkele nieuwe draagbalken geplaatst en werd de molen opnieuw ingericht. De consequentie van geheel recht zetten zou zijn dat een deel van de historische inrichting beschadigd zou moeten worden of zelfs verloren zou gaan. Het gehele gaande werk zou immers opnieuw uitgelijnd moeten worden, waarbij de molenstenen op plaatsen zouden komen waar ze nooit gelegen hebben. Het streven bij de restauratie van deze molen is juist om zoveel mogelijk historische getuigenissen te behouden; een klus die al moeilijk genoeg is doordat de molen gedurende een halve eeuw volkomen verwaarloosd was. Geheel recht zetten zou het laatste restje geschiedenis uit de molen verjagen. Bovendien heeft geen levende ziel de molen ooit recht zien staan. De toren van Pisa wordt toch ook niet recht gezet, terwijl dat technisch best mogelijk zou zijn?

Vrijdag 12 juni was het dan zover en ging het werk feestelijk van start. De molenromp was door aannemingsbedrijf P&G Hooghwerff uit Strijen stevig ingepakt en op een groot aantal schroefvijzels geplaatst waarna een even groot gezelschap van notabelen van ondermeer de gemeente Binnenmaas en bestuurders van Stichting Molencomplex Goitschalxoort met enorme moersleutels de vijzels aandraaide. Inmiddels wordt in de werkplaats van molenmaker Vaags in Aalten hard gewerkt aan de houten delen van de molen. Zie ook: www.molengst.nl